ZIBAKENAR

به نقل از لایوساینس، فرعون‌های مصر در فاصله بین حکمرانی فرعون «جوزر» (دوران حکمرانی بین ۲۶۳۰ تا ۲۶۱۱ پیش از میلاد) تا دوران حکمرانی فرعون «اهمسه یکم» (دوران حکمرانی بین ۱۵۵۰ تا ۱۵۲۵ پیش از میلاد) مشغول ساختن هرم بودند. فرعون «جوزر» هرم پلکانی را در «سقاره» ساخت و «اهمسه یکم» نیز آخرین هرم سلطنتی را در شهر «ابیدوس» بنا کرد.

این هرم‌های عظیم قدرت و ثروت فرعون‌ها را به نمایش می‌گذاشتند. اما چرا فرعون‌ها کمی پس از آغاز دوران «پادشاهی نوین» از ساخت هرم دست کشیدند؟

در مصر باستان، ساخت و ساز هرم پس از دوران حکومت «اهمسه» کاهش پیدا کرد و در عوض فرعون‌ها پس از مرگ در «دره پادشهان» نزدیک «تبس» پایتخت مصر باستان، جایی که اکنون با نام «اقصر» شناخته می‌شود، دفن شدند.

بر اساس شواهد موجود، نخستین مقبره سلطنتی که در این دره ساخته شد به «تحوتموس یکم» (دوران حکومت بین ۱۵۰۴ تا ۱۴۹۲ پیش از میلاد) تعلق دارد. امکان دارد «آمنهوتپ یکم» فرعون پیش از «تحوتموس یکم» نیز در این دره مقبره‌ای برای خود ساخته باشد، اما این موضوع هنوز در بین باستان‌شناسان تایید نشده است.

هنوز به طور کامل مشخص نیست که چرا فرعون‌ها ساخت هرم‌های سلطنتی را متوقف کردند، اما مسائل مرتبط با امنیت می‌تواند یکی از دلایل این موضوع باشد.

«پیتر در مانولیان» که استاد مصرشناسی دانشگاه هاروارد است بیان می‌کند: «فرضیه‌های بسیاری وجود دارد، اما از آن‌جایی که هرم‌ها مدام هدف غارت‌گران و سارقان قرار می‌گرفتند، مخفی کردن قبر‌های سلطنتی در یک دره دور و قراردادن آن‌ها در صخره‌های حفاری‌شده که توسط نگهبانان گورستان محافظت می‌شوند مطمئنا گزینه بهتری بوده است.»

«آیدان دادسان» استاد مصرشناسی دانشگاه بریستول نیز می‌گوید: «حتی پیش از آن‌که روند ساخت هرم برای فرعون‌ها متوقف شود، روند قرار دادن جسد‌های افراد سلطنتی در زیر هرم‌ها به پایان رسیده بود. در مورد «اهمسه یکم» هم مقبره او حدود نیم کیلومتر دورتر از هرمی که در «ابیدوس» ساخته بود قرار داده شد.

یک سند تاریخی وجود دارد که ممکن است اطلاعات مهمی را در برگرفته باشد و توسط مردی به نام «اینینی» نوشته شده است که مسوول ساخت مقبره «تحوتموس یکم» در دره پادشاهان بوده است. «ایننی» نوشته است: «من به تنهایی بر حفاری مقبره سنگی عالیجناب نظارت داشتم، کسی نمی‌دید و کسی نمی‌شنید.» با توجه به این نوشته می‌توان به وضوح دریافت که محرمانه بودن یکی از مهم‌ترین ملاحظاتی بود که برای ساخت مقبره در نظر گرفته می‌شده است.

توپوگرافی «دره پادشاهان» نشان می‌دهد چرا این مکان به موقعیت مناسب و خوبی برای ساخت مقبره‌های سلطنتی تبدیل شد. نقطه‌ای قله‌شکل در این منطقه وجود دارد که تا حدی شبیه به یک هرم است. با توجه به موقعیت و شکل این قله، گویی تمام مقبره‌های سلطنتی زیر یک هرم ساخته شده‌اند.

«مارک لنر» مدیر انجمن تحقیقاتی مصر باستان در یکی از کتاب‌هایش نوشته است: «هرم‌ها برای فرعون‌های مصر اهمیت بسیاری داشتند چرا که محلی برای عروج و رهسپار شدن به دنیای پس از مرگ محسوب می‌شدند.»

توپوگرافی «اقصر» نیز که در دوران «پادشاهی نوین» به پایتخت مصر باستان تبدیل شده بود نشان می‌دهد شاید این مکان از نظر ویژگی جغرافیایی و محیطی نیز در کاهش علاقه به ساخت اهرام تاثیرگذار بوده است. «دادسان» معتقد است این منطقه فضای بسیار محدودی دارد و پستی و بلندی‌های زیادی در آن وجود دارد. به عبارت دیگر، این پایتخت باستانی برای این‌که به عنوان محل ساخت اهرام جدید مورد استفاده قرار بگیرد بیش از حد کوچک و از نظر معماری پردردسر بود.

تغییرات مذهبی که بر اساس آن‌ها ساخت مقبره در زیر زمین مورد تاکید و توجه قرار گرفت نیز از دیگر عوامل احتمالی است که باعث شد ساخت اهرام متوقف شود. در طول دوران «پادشاهی نوین» این تفکر که پادشاهان در طول شب به دنیای زیرین سفر می‌کنند بسیار محبوب شد و این مسئله ساخت مقبره‌هایی در زیر زمین را می‌طلبید.

مقبره‌های زیرزمینی که در زیر «دره پادشاهان» حفاری شدند به خوبی با این طرز فکر هماهنگی دارند.

وقتی فرعون‌ها از ساخت هرم دست کشیدند، افراد ثروتمند ساخت هرم را ادامه دادند. برای مثال در ورودی یک مقبره ۳۳۰۰ ساله در «ابیدوس» که برای فردی به نام «هورمهب» ساخته شده بود یک هرم هفت‌متری بنا شد.

در طول هزاره نخست پیش از میلاد ساخت هرم در «نوبه» منطقه‌ای که اکنون در سودان و بخش‌هایی از آن در جنوب مصر قرار دارد به محبوبیت رسید. «نوبی‌ها» هم برای افراد سلطنتی و هم برای افراد غیرسلطنتی هرم می‌ساختند. این‌که تاکنون چه تعداد هرم ساخته‌اند هنوز مشخص نیست، اما به گفته «لنر» حدود ۱۸۰ هرم سلطنتی در این مکان ساخته شده است. حکمرانان «نوبه» ساخت هرم را تا حوالی ۱۷۰۰ سال پیش ادامه دادند.