ZIBAKENAR

سریال «پایتخت» 10ساله شد؛ مجموعه‌ای که فصل ششم آن شب‌های نوروز 99 روی آنتن شبکه یک سیما می‌رود و تا به اینجا عنوان نخستین سریال دنباله‌دار رسانه ملی را به خود اختصاص داده است.

هرچند که عمر 10ساله این سریال پرچالش، عموما بحث و نظرهای مختلفی هم به همراه داشته و صف مخالفان و موافقانش کم نبوده است. نخستین فصل از این مجموعه نوروز سال 90 روی آنتن رفت. محسن تنابنده طراحی فیلم‌نامه و نقش اصلی این سریال را عهده‌دار شد و شروع به نگارش متنی کرد که شخصیت‌هایش را خوب می‌شناخت و سعی داشت با طیف گسترده‌تری از مخاطبان ارتباط بگیرد، از طرف دیگر چینش بازیگران مقابل دوربین و کارگردانی که اغلب تجربه‌های موفقی در تلویزیون به نامش ثبت شده، همگی ساخت سریالی سرگرم‌کننده و متفاوت را نوید می‌داد.

خانواده‌ای که قبل از تحویل سال نو تصمیم می‌گیرند به تهران مهاجرت کنند و در هنگام ورود به پایتخت با مشکلاتی مواجه می‌شوند. «پایتخت» با این قصه آغاز شد و بلافاصله توانست به یکی از محبوب‌ترین سریال‌های تلویزیون تبدیل شود و سازندگانش را به صرافت انداخت تا بلافاصله به فکر فصل دوم آن باشند. تجربه سریال‌سازی در فصول متعدد که عموما در تلویزیون ما تجربه شکست‌خورده‌ای تلقی می‌شد، این نگرانی را برای سازندگان پایتخت داشت که شاید بار دیگر موفقیت فصل یک تکرار نشود و از‌این‌رو تمرکز روی قصه و ارتباط شخصیت‌ها اولویت اصلی سازندگانش شد. توجه به مسائل سیاسی و نقدهای اجتماعی کم‌کم به سریال تزریق شد و مخاطبان این مجموعه در فصل دوم حال‌و‌هوای دیگری را شاهد بودند. این بار شخصیت‌های آشنای سریال را در لوکیشن‌هایی در جنوب ایران با حوادثی عجیب که برای‌شان اتفاق می‌افتاد، می‌دیدیم. موفقیت فصل دوم برای سازندگانش خوشایند بود و نویدبخش؛ که همچنان می‌توان به آینده ساخت این سریال امیدوار بود. پایتخت 2 در کنار محبوبیت حداکثری‌اش، منتقدان سرسختی هم داشت. از چرایی به‌کارگیری لهجه مازندرانی گرفته تا انتقاد نماینده شرق مازندران که ساخت این سریال را نگاه توهین‌آمیزی به اقوام ایرانی توصیف کرده بود. با وجود همه فراز‌ونشیب‌ها، این سریال به فصل سوم رسید. حالا دیگر شخصیت‌هایی که روزی گمان نمی‌کردیم به محبوب‌ترین چهره‌های تلویزیونی بدل شوند، تکیه‌کلام‌های‌شان سر زبان‌ها افتاد بود و بازپخش‌های این سریال، بسیاری را پای تلویزیون می‌کشاند. مردم پیگیر ساخت سریال بودند. خبرهایش را دنبال می‌کردند و وقتی محسن تنابنده در صفحه شخصی‌اش از ساخته‌نشدن فصل چهارم پایتخت نوشت، واکنش بسیاری از مخاطبان این سریال را در پی داشت. فشار و نقد بسیاری از مسئولان استان مازندران به نتیجه رسیده بود و مدیران تلویزیون را مجاب کرده بود تا قید ادامه ساخت این سریال را بزنند. در نهایت پس از ماه‌ها و تأیید محتوای این مجموعه، مذاکرات مدیران شبکه اول سیما برای ساخت فصل چهارم آن آغاز شد؛ اما خیلی زمان نبرد تا بار دیگر و در خلال پخش فصل چهارم پایتخت، بار دیگر نقدهایی را متوجه سازندگانش کند؛ که پررنگ‌ترین آن صحبت‌های حاج منصور ارضی، مداح مشهور تهران، بود. او در صحبت‌های کوتاهی با اشاره به سکانس مرده‌شورخانه در قسمت دوم این سریال، آن را «تمسخر مرگ» نامید و گفت: «با این کارها معارف دینی را زیر سؤال می‌برند و دین را به تمسخر گرفته‌اند. یواش‌یواش به مبانی دین رخنه می‌کنند این ملعونین. مردم حواس‌شان باشد. به این فیلم‌ها نخندید».

محسن تنابنده در بخشی از صحبت‌های خود با خبرگزاری ایسنا در زمان پخش فصل چهارم مجموعه، درباره نقدهای بی‌شمار سریال گفته بود: «ساخت یک مجموعه تلویزیونی که بتواند به سلایق متنوع و مختلف مخاطب پاسخ دهد، کار دشواری است و سریال پایتخت همین که به سری چهارم خود رسیده؛ یعنی تا حد زیادی در این زمینه موفق بوده و نتایج نظرسنجی سازمان نیز مؤکد همین معناست؛ اما متأسفانه برخی از منتقدان بدون شناخت از فرایند سریال‌سازی و دشواری‌های آن و با وجود استقبال بالای مردم از پایتخت آن را مورد بی‌مهری قرار می‌دهند. قطعا پایتخت 4 واجد ضعف و کاستی‌هایی است که متأثر از زمان محدود و فشردگی‌ای که در تولید داشتیم، بود و متأسفانه فقدان یک برنامه‌ریزی دقیق و نبود فرصت کافی در تولید مجموعه‌های نمایشی موجب شتاب‌زدگی و افت کیفیت می‌شود که این معضل دامن‌گیر بسیاری از مجموعه‌های تلویزیونی بوده که باید راه‌حلی جدی برای آن پیدا کرد».

پایتخت به فصل پنجم رسید. این بار گروه سازنده این مجموعه به ترکیه سفر کردند و پرسش‌های بسیاری درباره چرایی تبلیغ مناطق گردشگری ترکیه و همکاری این مجموعه با سازمان اوج مطرح شد.

تنابنده در گفت‌وگویی با «شرق»، این موضوع را که ساخت فصل پنجم سفارشی است، تکذیب کرد و درباره حمایت سازمان اوج از این سریال گفت: «چیزی که در این فصل زیاد می‌شنویم، این است که چقدر همه‌چیز باز است و راحت همه‌چیز گفته می‌شود. ما خودمان هم از اینکه نقد مردم دقیقا به چه بخشی از سریال است، حیرت کرده‌ایم. اینکه اوج کمک کرده یا جلوی ما را گرفته است، همه اینها به جبهه‌های سیاسی‌ الکی که درباره ماجرا گرفتند، برمی‌گردد. ما یک‌سال‌و نیم پیش قرار بود اثر سینمایی «پایتخت» را بسازیم و با داغ‌شدن ماجرای داعش، ایده جدیدی به ذهن‌مان رسید. این چیز عجیبی نیست. برای «پایتخت» واجب بود که وارد یک محیط جدید و جذاب شود و از‌آنجایی‌که خانواده مبحث «پایتخت» است، خانواده را در موقعیت‌های مختلف گذاشتیم و چه موقعیتی جذاب‌تر از اینکه آنها ناخودآگاه وسط جنگ گرفتار شوند. به دلیل نوع قصه‌ای که داشتیم، به سراغ سازمان اوج رفتیم و انصافا هیچ گروهی در کار ما دخالت نکرد که به قصه سریال سمت‌و‌سوی دیگری بدهد. هرچند که براساس فشارهایی که دلواپسان داشتند، بخش‌هایی از سریال سانسور شد؛ اما فشاری از جانب تلویزیون و اوج روی ما نبود».